Lễ bỏ mả (hay còn gọi là lễ Pơ Thi) là lễ hội mang sắc thái văn hóa của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên; có truyền thống lâu đời mang màu sắc tâm linh, tín ngưỡng độc đáo. Đồng bào nơi đây tin rằng, khi con người chết đi sẽ không đi về thế giới bên kia mà quay lại dương thế nhập vào cơ thể trẻ em. Vậy nên người dân cần làm lễ bỏ mả để tiễn đưa linh hồn về với tổ tiên ông bà.
Tín ngưỡng về lễ bỏ mả
Theo quan niệm của đồng bào Gia
Rai, Ê đê, người chết từ một năm trở lên (có khi 3 đến 5 năm) sẽ được làm lễ bỏ
mả. Đây là ngày hội mừng người sống được gặp gỡ, chung vui lần cuối cùng với
người đã khuất, trước khi tiễn biệt họ về một thế giới khác. Kể từ đây, người sống
không phải chăm lo cơm nước hằng ngày ở nhà mồ, không có đám giỗ hàng năm cho
người chết. Chỉ sau khi làm lễ bỏ mả, người sống mới yên tâm rằng mình đã làm
tròn bổn phận với người đã khuất. Linh hồn họ mới có thể tái sinh vào kiếp
khác, sống một cuộc đời mới. Vì ý nghĩa này, lễ bỏ mả là lễ hội lớn nhất, vui
nhất trong năm.
Chuẩn bị lễ vật
Lễ bỏ mả có 2 phần: Tại nhà và
ngoài mả, kéo dài 2 đến 3 ngày. Các gia đình có người chết phải chuẩn bị đồ
cúng lễ rồi báo tin cho họ hàng, toàn thể buôn làng tới dự. Trước lễ bỏ mả cả
tháng đã có hàng chục người chặt gỗ, đẽo tượng, làm nhà mồ. Mâm cúng làm lễ
không bắt buộc, tùy từng nhà. Nếu giàu có thì trâu, bò, heo, gà, rượu cần, cây
nêu. Nếu gia đình khó khăn thì sắm heo, gà, rượu cần. Đồng thời còn có tượng gỗ
phản ánh các lứa tuổi, sinh hoạt khác nhau.
|
|
|
Già làng thực hiện nghi lễ |
Những tài sản được phân chia tại
nhà sau đó mang ra nhà mồ chôn cùng, bao gồm những đồ vật quý như chiêng, chóe,
vòng cườm, lục lạc đến các vũ khí, công cụ sản xuất như kiếm, xà gạt… và các vật
dụng trong đời sống sinh hoạt thường ngày như nồi, tô, chén bát... Số của cải
này tùy thuộc vào sự giàu nghèo của mỗi gia đình mà người chết được chia khác
nhau.
Hòa nhịp cồng chiêng
Khi cúng và chia của cải xong, đến
phần trình diễn âm nhạc, tiếng cồng chiêng được những người già, uy tín trong
làng đánh lên rộn rã. Theo nhịp cồng chiêng, tất cả họ hàng, bà con buôn làng gần
xa hòa vào đoàn múa diễu quanh ngôi nhà mồ.
Trong những ngày lễ ở mả, mọi người
tụ tập ăn uống, tuyệt đối không mang trở về bất cứ thứ gì.
“Cuộc sống mới” cho các linh hồn
Đồng bào Tây Nguyên rất coi trọng,
chuẩn bị cho người chết một “cuộc sống mới” chu đáo, với mong muốn người thân
được hạnh phúc, no đủ. Điều lý thú là, sau lễ bỏ mả, mọi thứ thuộc về thế giới
của người chết không còn ý nghĩa gì với người sống. Đây là nét đặc sắc rất
riêng trong văn hóa tâm linh của đồng bào Tây Nguyên.
